Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2011

Έκθεση στο Περιστέρι- Οι μαθητές μου

Δίπλα στον " Έκπτωτο Άγγελο" συναντηθήκαμε και πάλι ,γνώριμοι από τα παλιά, άγγελοι, ελπίδες, αντράκια. Από αριστερά ο Σίμος, και μετά ο Αντώνης, ο Νίκος και ο Γιώργος.

΄Εκθεση στο Περιστέρι- Προλογισμός από τον Δημήτρη Κούνδουρο

12/2/2011 Σάββατο , Δημαρχείο Περιστερίου
Εγκαίνια της Έκθεσης Ζωγραφικής "Μνήμες Ελευθερίας Ανελεύθερων Όντων"
Ο Δημήτρης Κούνδουρος μου κάνει τη μεγάλη τιμή να προλογίσει την έκθεσή μου.
Αγαπητέ Δημήτρη ,καπετάνιε που σήκωσες τα πανιά για το τελευταίο ταξίδι αυτής της έκθεσης,

Σ' ευχαριστώ

"Προλογισμός της έκθεσης ζωγραφικής του Γ. Βαριαδάκη, στο Δήμο Περιστερίου.



Ο κόσμος που γνωρίζουμε είναι ντυμένος με εικόνες, ωραίες ή άσκημες, εικόνες που μας συνοδεύουν από τη γέννηση μας, εικόνες που πολλές φορές μας περιέχουν ή άλλες φορές μας βασανίζουν με τύψεις, με όνειρα εφιάλτες, με ματαιωμένες ελπίδες, με απαξιωμένες προσδοκίες.


Εικόνες που κουβεντιάζουν μαζί μας, όταν μας επιτρέψει η αγχωτική καθημερινότητα που μας καταδυναστεύει.


Μέσα σ’ αυτή την νοηματική πραγματικότητα, ποια είναι άραγε η θέση του εικαστικού καλλιτέχνη; Ιδιαίτερα του καλλιτέχνη που διακατέχεται από μια ανήσυχη διορατικότητα, του καλλιτέχνη που δεν επαναπαύεται στην πολύχρωμη εικονογράφηση τουριστικών καρτ ποστάλ προορισμένων να κοσμήσουν ένα μεσοαστικό σαλόνι;


………………………………………………………………………………………………………………………………


Αγαπητές φίλες και φίλοι, υπήρξε ιδιαίτερα τιμητική για μένα η πρόσκληση να προλογίσω την έκθεση ενός τέτοιου ανήσυχου καλλιτέχνη, ενός ανθρώπου που δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοεί την καθημερινότητα, αντιθέτως έχει την ευαισθησία και την ικανότητα να μεταφράζει την αγωνία του σε εικαστικά κείμενα.


Ο Γιώργος Βαριαδάκης ζωγραφίζει τους πίνακες του μέσα από μια ιδιαίτερα επώδυνη διαδικασία, μια διαδικασία σαν ένα ταξίδι με άγνωστο προορισμό, μια διαδικασία πάλης και αναζήτησης, όπου η τελική μορφή δεν είναι απ’ αρχής προγραμματισμένη, αλλά αντίθετα εξαρτάται από εσωτερικές παρορμήσεις και ξαφνικές ιδέες-σπίθες, που οδηγούν σε λοξοδρομήσεις, πισωγυρίσματα, ναυάγια, πυρκαγιές.


Και τελικά, ασφαλώς, σ’ ένα αποτέλεσμα που είναι κάτι καινούργιο, ακόμη και για τον δημιουργό του, είναι μια ανακάλυψη, μια αυτοπραγμάτωση, μια χαρμόσυνη γιορτή δημιουργίας. Όταν πια είναι φανερό ότι ο πίνακας έχει ολοκληρωθεί, ότι οποιαδήποτε επιπλέον γραμμή είναι περιττή.


…………………………………………………………………………………………………………………………………


Κοιτάζοντας τους πίνακες του Βαριαδάκη μπορεί κάποιος να διακρίνει με ευκρίνεια τους ήρωες του, μέσα σε ένα θεατρικό σκηνικό, συνήθως αρχαιοελληνικό. Φιγούρες με σύγχρονα κουστούμια που συνδιαλέγονται με το χρόνο, την ιστορία, ή με τη φύση, ή, ακόμη, επιλέγουν τα προσωπεία που θα χρησιμοποιήσουν, όπως αυτά σημειολογικά παρουσιάζονται στο φόντο.


……………………………………………………………………………………………………………………….


Και ποιο είναι άραγε το πραγματικό πρόσωπο τους; Αυτό που επιδιώκουν να καλύψουν πίσω από τα προσωπεία;


Ο ζωγράφος δεν μας μιλά για αυτό. Αφήνει άδειο το σχήμα του προσώπου. Χωρίς μάτια, στόμα, ρυτίδες, έκφραση).


Όμως τι σημαίνει άραγε ένα πρόσωπο χωρίς μάτια; Μήπως ένα τέτοιο πρόσωπο αντικειμενικά δεν προσλαμβάνει αισθητηριακά τη θέαση του κόσμου, τις εικόνες που το περιβάλλουν; Και αλήθεια, πόσο μακριά είναι αυτό από τη σημερινή πραγματικότητα; Μήπως δεν μας έμαθαν να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από την οθόνη της τηλεόρασης ή των υπολογιστών, ή, πίσω από τα παράθυρα του αυτοκινήτου, όταν ταξιδεύουμε με τα αυτοκίνητα μας. Να βλέπουμε την πραγματικότητα μέσα σε μια κορνίζα, απομονώνοντας μας στην πράξη απ’ αυτήν;


Ακόμη θα μπορούσε κάποιος να σκεφθεί ίσως, ότι ένα πρόσωπο χωρίς μάτια δεν θα μπορούσε να δακρύσει, να συμπονέσει, να αισθανθεί θλίψη και έλεος για το γείτονα ή και για τον ίδιο του τον εαυτό.


Μήπως η έλλειψη αυτή τελικά μεταφράζεται σε μια πλήρη απομόνωση μέσα στο σκοτεινό κέλυφος της ατομικότητας μας, με ότι αυτό συνεπάγεται;


Κι αν ακολουθήσουμε αυτή τη συλλογιστική πως μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε την απουσία του στόματος; Σίγουρα σαν αδυναμία άρθρωσης λόγου, έκφρασης ψυχικής ή νοηματικής. Κι ακόμη σαν αδυναμία να χαμογελάσουμε ή να πεισμώσουμε, να τραγουδήσουμε ή να κραυγάσουμε από οργή ή από πόνο.


Ασφαλώς, σ’ ένα τέτοιο απρόσωπο πρόσωπο, δεν υπάρχουν ρυτίδες, σημάδια του χρόνου και των βιωμένων εμπειριών, δεν υπάρχουν εκφράσεις που καθρεφτίζουν την ψυχή και τα συναισθήματα.


Ένα τέτοιο πρόσωπο ίσως είναι το πρόσωπο ενός εντόμου, ή το πρόσωπο κάποιου μηχανικού τεχνουργήματος. Όχι όμως ένα ανθρώπινο πρόσωπο.


……………………………………………………………………………………………………………………………..


Ο ζωγράφος τοποθετεί αυτά τα άδεια πρόσωπα σε σώματα. Μόνο που αυτά είναι ανδρείκελα. Σαν να θέλει να υπογραμμίσει, όλα όσα συνεπάγεται η απουσία των χαρακτηριστικών, που προαναφέραμε, μεταφέροντας τις ίδιο νοηματικό περιεχόμενο και σ’ αυτά. Κουβεντιάζοντας μου εξομολογήθηκε, ότι όταν πρωτοξεκινούσε στη ζωγραφική, τον εντυπωσίασε το ανδρείκελο - μοντέλο. Το έβαζε να παίρνει αστείες στάσεις ή το ζωγράφιζε σε περίεργες θέσεις. Αργότερα συνειδητοποίησε τις αναλογίες με την καθημερινότητα που ζούμε. Πως δηλαδή μέσα από την διαφήμιση, τη μόδα, την κατευθυνόμενη πληροφόρηση, την εκπαίδευση, οι ισχυροί της κοινωνίας προσπαθούν να δημιουργήσουν συμπεριφορές προβλεπόμενες και ελεγχόμενες, ανθρώπους ανδρείκελα.


Έτσι αναπαριστά τα σώματα σαν παραγωγικά εργαλεία, ή, σαν σώματα-στολές-κουστούμια, χωρίς αυτόβουλη συμπεριφορά. Ή ακόμη και σαν κούκλες βιτρίνας.


Ολοκληρώνοντας λοιπόν την νοηματική γραμμή, που κατά την άποψη μου, περιέχει η ζωγραφική του Γ. Βαριαδάκη θα έλεγα, ότι, συνειδητά ή ασυνείδητα, κατατρύχεται από την εφιαλτική εικόνα ενός μέλλοντος, που οι άνθρωποι έχουν αποκηρύξει την ελευθερία τους, που έχουν μεταμορφωθεί σ’ ένα κόσμο εντόμων. Ασφαλώς δε, θεωρεί ότι εμείς αποτελούμε τη γέφυρα μεταξύ των ερειπίων του παρελθόντος και του εφιάλτη του μέλλοντος.


Όπου πλέον η κοινωνία κυριαρχείται από αντίγραφα, (- προσωπικότητες, σώματα, ιδέες, συμπεριφορές, συναισθήματα, πάθη -), ενώ τα πρωτότυπα έχουν εξοβελιστεί στο πυρ το εξώτερο, προς αποφυγήν οποιασδήποτε πιθανότητας διατάραξης μιας επισφαλούς και ασταθούς κοινωνικής ισορροπίας. Πρόκειται για μια κοινωνία, που έχει υποστεί λοβοτομή από τα ΜΜΕ και τη διαφήμιση, υπό την καθοδήγηση της κυρίαρχης ιδεολογίας.


Είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος μιας προηγούμενης έκθεσης του ζωγράφου την οποία ονόμασε: «μνήμες ελευθερίας ανελεύθερων όντων»


Απέναντι σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο οι πνευματικοί άνθρωποι αντιδρούν, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να διατηρήσουν την διαφορετικότητα τους, καταδικάζοντας την μαζικοποίηση της εξέδρας, την παθητικότητα του τηλεθεατή, την λογική που μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε νούμερα στατιστικής (ανεργίας, μεταναστών, πρόθεσης ψήφου, κ.λπ.), τις λογικές ότι «δεν με νοιάζει αν η φωτιά καίει το σπίτι του γείτονα, αρκεί να μην έρθει στο δικό μου», τη νοοτροπία του φαίνεσθαι σε βάρος του περιεχομένου, την κοινωνία με λίγα λόγια της καταθλιπτικής μοναξιάς και της ιδιώτευσης.


……………………………………………………………………………………………………………………………


Αγαπητές φίλες και φίλοι, εικαστικά στο έργο του Γ. Βαριαδάκη κυριαρχούν τα έντονα χρώματα, η προβαλλόμενη κεντρική φιγούρα ή φιγούρες, που αποστασιοποιούνται από το φόντο κουβεντιάζοντας όμως με αυτό, αλλά και η ισχυρή αίσθηση θεατρικότητας που αναπνέει μέσα από τους πίνακες, ιδιαίτερα λόγω της χρησιμοποίησης του φωτός, σαν να προέρχεται από προβολείς σκηνής. Οι γραμμές του είναι καθαρές και ευκρινείς και οι φόρμες διακριτές, εμφανώς γεωμετρικές, σαν ο ζωγράφος να απέχει μόνο ένα βήμα από την αντίστοιχη εικαστική τάση.


Με αναφορές από το Νταλί και τον Μαργκρίτ ως τον Εγγονόπουλο, αλλά φτάνοντας πολύ πιο πίσω, μέχρι τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι (φόντο απ’ το «χωρίς χαμόγελο»), ο ζωγράφος χρησιμοποιεί όλα τα εργαλεία, που τον έχει εφοδιάσει η πλούσια κληρονομιά της τέχνης του, προκειμένου να ισχυροποιήσει το ιδεολογικό μήνυμα που ενσωματώνει στους πίνακες του.


Αυτό το μήνυμα ο ζωγράφος το προβάλλει μέσα από τη χρήση συμβόλων, υιοθετώντας έτσι τον συμβολισμό σαν την γλώσσα που προτιμά. Βέβαια η άσκηση της μιας τέτοιας ζωγραφικής είναι ιδιαίτερα επώδυνη και κοπιώδης, ένας συνεχής αγώνας, από τον οποίο ο καλλιτέχνης αισθάνεται συχνά την ανάγκη να δραπετεύσει για να ξαναβρεί τις ανάσες του. Καταφεύγει λοιπόν σε ζωγραφικές νατουραλιστικές λύσεις, όπως η «θαλασσογραφία» και το «σε χρόνο τετελεσμένο», αναδεύοντας μνήμες θαλασσινές της πατρώας γης.


……………………………………………………………………………………………………………………………..


Αγαπητές φίλες και φίλοι. Μια μελέτη των επισκεπτών σε μουσεία, έδειξε ότι ένας επισκέπτης αφιέρωνε περίπου 30 δευτερόλεπτα μπροστά σε κάθε εκτεθειμένο πίνακα, εισπράττοντας μόνο μια πρωτοβάθμια εικαστική εντύπωση απ’ αυτόν. Όμως, όπως εύστοχα σημείωσε ο Ράϊνερ Μαρία Ρίλκε στις «Επιστολές σ’ ένα νέο ποιητή», … «τα έργα τέχνης είναι απέραντα μοναχικές υπάρξεις….». υπάρξεις θα πρόσθετα εγώ, που αναζητούν εναγώνια τη συνομιλία με το θεατή ή τον αναγνώστη. Θα σας πρότεινα λοιπόν, να μην ακολουθήσετε αυτή την τακτική των 30 δευτερολέπτων, περπατώντας απλώς μπροστά από τα εκτιθέμενα έργα. Οι πίνακες του Γιώργου Βαριαδάκη περιέχουν ένα σημαντικό νοηματικό, αισθητικό και ιδεολογικό φορτίο, με το οποίο αξίζει να κουβεντιάσετε. Να απορροφήσετε όλη αυτή την ομορφιά και την πνευματική ικανοποίηση, που είναι σε θέση να σας προσφέρουν.


Σας ευχαριστώ.


Δημήτρης Κούνδουρος.


Περιστέρι 12/02/2011"